Feitelijk is het dus een verzamelnaam voor denkprocessen
(functies) in het brein die belangrijk zijn voor het denken (cognitie) en het
uitvoeren (executie) van sociaal, efficiënt en doelgericht gedrag. Executieve
functies hebben een controlerende en aansturende functie.
Zonder executieve functies is goed georganiseerd gedrag
niet mogelijk. De executieve functies regelen bijvoorbeeld het starten met een
taak en het richten en vasthouden van de aandacht.
Executieve functies vertellen dus niet hoe intelligent,
charmant of verbaal vaardig iemand is.
De executieve functies worden ook wel de uitvoerende
aandacht genoemd. Er zijn grofweg vier soorten:
|
Peg Dawson en Richard Guare (2009) onderscheiden elf
soorten:
|
Margriet Sitskoorn onderscheidt in 'De beste versie van
jezelf' twaalf executieve vaardigheden:
|
Impulsbeheersing.
Concentratie.
Flexibiliteit.
Prioriteiten stellen.
|
Respons-inhibitie: nadenken voordat je iets doet.
Werkgeheugen.
Emotieregulatie.
Volgehouden aandacht.
Taakinitiatie.
Planning/prioritering.
Organisatie.
Timemanagement: tijd inschatten, verdelen en deadlines
halen.
Doelgericht gedrag.
Flexibiliteit: flexibel omgaan met veranderingen en
tegenslag.
Metacognitie: een stapje terug doen om jezelf en de
situatie te overzien en te evalueren
|
Aandacht richten, vasthouden, verdelen
Emoties reguleren (incl. omgaan met stress)
Flexibel kunnen zijn als dingen veranderen
Ongewenst gedrag kunnen onderdrukken
Taken en zaken starten
Dingen organiseren
Dingen kunnen plannen
Jezelf kunnen monitoren
Je werkgeheugen gebruiken
Een reëel zelfbeeld vormen
Het vermogen tot theory of mind
Prosociaal gedrag (het belang van anderen voor ogen
houden)
|
Hieronder een overzicht van een aantal veel voorkomende executieve functies volgens Dawson en Guare opgesplitst in doen/gedrag en denken/cognitie.
Doen/gedrag
|
Denken/cognitie
|
Respons-inhibitie.
|
Werkgeheugen.
|
Emotieregulatie.
|
Planning/prioritering.
|
Volgehouden aandacht.
|
Organisatie.
|
Taakinitiatie.
|
Timemanagement.
|
Doelgericht gedrag.
|
Metacognitie:
|
Flexibiliteit.
|
