Lesson Study

Lesson study is een vorm van teamleren. Teamleden werken daarin samen door stelselmatig te werken aan het verbeteren, vernieuwen en/ of verder ontwikkelen van het onderwijs. Lesson Study is een expliciete werkwijze, waarbij docenten samenwerken aan het planmatig ontwerpen en uitvoeren van een les, waarbij het leren van de eigen leerlingen centraal staat. Volgens onderzoek is Lesson Study en het leren van en met collega’s  is zeer effectief.

Lesson study kent de volgende stappen:

1	Oriëntatie op het thema	De Lesson Study-cyclus start met een oriëntatie op het thema en het bepalen van het doel via bijvoorbeeld literatuurstudie, inventarisatie van good practices, exploratie van de praktijktheorie van deelnemende docenten of van expertdocenten.
2	Les ontwerpen	In deze fase wordt een onderzoeksles ontworpen met een didactiek om alle leerlingen te bereiken.
3	Les uitvoeren	Deze les uitgevoerd door een teamlid. Andere teamleden observeren en verzamelen gegevens over onderwijzen en leren aan de hand van observaties, interviews, vragenlijsten, toets-analyses, enz.. De centrale vraag is de leerlingen betrokken worden? Wordt nieuwsgierigheid van de leerlingen geprikkeld? Leren de leerlingen ervan?
4	Les nabespreken	De les nabesproken en worden de verzamelde gegevens gezamenlijk geanalyseerd en de consequenties worden besproken.
5	Bijstellen	De les wordt zo nodig bijgesteld en opnieuw uitgevoerd.
6	Opbrengsten delen	In de laatste fase wordt vastgesteld wat geleerd is door leerlingen en docenten en worden de opbrengsten gedeeld.

De kern van het succes van Lesson Study zit in het samen ontwerpen van een les en in de uitvoering, waarbij alle betrokken collega’s live meekijken. Docenten analyseren op deze wijze kritisch en systematisch de leerprestaties van leerlingen en verbeteren zo hun vakdidactisch handelen.

Een Lesson Study-traject is bij uitstek geschikt om de vaardigheden van docenten als activeren, differentiëren en aandacht voor leerstrategieën verder te ontwikkelen.

De ‘power’ van Lesson Study zit in de volgende facetten:

Samenwerking	Een intensieve samenwerking en praktische uitwisseling tussen teamleden.
Verdieping	Verdieping en reflectie op de pedagogische en (vak)didactische kennis. De uitwisseling met collega’s en experts in de voorbereiding en nabespreking van de les biedt docenten nieuwe inzichten en reflectie op hun eigen lespraktijk.
Leerlinggerichtheid	Door Lesson Study ontstaat een nieuwe kijk op de leerling. Leerkrachten leren om te handelen op het leergedrag van leerlingen als een reactie op de instructie en leeractiviteiten.
Onderzoek	Een docententeam ontplooit door Lesson Study een onderzoekende houding. Leraren worden uitgedaagd om systematisch te werken aan de kwaliteitscirkel. Leraren stellen doelen op en bij, reflecteren samen op de lessen en de leerprocessen van de leerlingen en stellen de opbrengst voor het team vast.

‘If we always do what we’ve always done, we’ll only get what we’ve already got’ - Henry Ford

Onderzoekend leren - verschillende vormen

Verschillende vormen van onderzoekend leren die te onderscheiden zijn binnen de literatuur over onderzoekend leren.

Onderzoekend leren bij natuur en techniek	Onderzoekend leren kent ook in Nederland vooral bekendheid binnen het vak Techniek en de bètavakken. Hierbij gaat het meestal om het uitvoeren van experimenteel onderzoek waarbij leerlingen wetenschappelijke concepten moeten ‘ontdekken’.
Ontwerpend leren	Ontwerpend leren is een variant waarbij het ontwerpen van een product of oplossing voor een probleem centraal staat. Na het verkennen van het probleem werken de leerlingen aan het bedenken en maken van een praktisch product.
Projectonderwijs	In projectonderwijs werken leerlingen aan complexe taken waarin verschillende vakgebieden geïntegreerd aan bod komen. De problemen waar leerlingen aan werken ontstaan in het project. De projecten worden vaak afgesloten met een realistisch eindproduct zoals een zelfgemaakt product, poster of presentatie aan een publiek. Daarbij worden onderwerpen vaak vanuit meerdere perspectieven onderzocht. Projectonderwijs probeert een verbinding te maken tussen de geleefde werkelijkheid buiten de klas en het leren in de klas. Leerlingen kunnen de vragen die zij in het ‘echte’ leven tegen komen onderwerpen aan systematisch onderzoek.
Probleemgestuurd leren	Probleemgestuurd leren lijkt sterk op projectonderwijs. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het een bepaal type project is, waarbij de aandacht vooral ligt op het goed leren definiëren van een probleem en het aanleren van strategieën om een probleem aan te pakken. De problemen waar leerlingen aan werken zijn complex: ze kennen niet één unieke oplossing. De leraar begeleidt de leerlingen in het proces door hen te helpen bij het verhelderen van de probleemstelling, het herkennen van de belangrijkste feiten, het opstellen van hypotheses, verzamelen van informatie, het herkennen van kennisleemtes, het opzoeken van informatie, toepassen van kennis en het evalueren van het proces. Leerlingen werken samen om te ontdekken wat ze moeten leren om het probleem op te lossen. Ze zijn bezig met zelfgestuurd leren waarbij ze kennis toepassen en reflecteren op wat ze geleerd hebben en de effectiviteit van de eigen oplossing beoordelen.

Twee verschillende visies met betrekking tot het begrip “onderzoek”

Wat is onderzoek? En welke twee verschillende visies zijn er met betrekking tot het begrip “onderzoek”?

Van statisch beeld: Wetenschap als ‘dat wat echt waar is’?	Naar dynamisch beeld: Wetenschap als sociaal proces van betekenis geven.
Vanuit een statisch beeld van wetenschap gaat het om het vinden van de waarheid: ‘Het gaat erom via onderzoek uit te vinden wat écht waar is’. Bij wetenschap gaat het dan om het verzamelen van zoveel mogelijk harde feiten die gezamenlijk de waarheid vertellen over een fenomeen, om daarmee theorie te ontwikkelen.	Vanuit een meer proces georiënteerd, dynamisch beeld van wetenschap gaat het bij onderzoek om de verschillende manieren waarop wetenschappers de wereld onderzoeken, er betekenis aan verlenen en verklaringen zoeken, onderbouwd met empirisch bewijs. Zes kenmerken van de aard van onderzoek: - Wetenschappelijke kennis is gebaseerd op empirisch bewijs (dit zijn observaties uit de werkelijkheid); - Wetenschappelijke kennis is normatief of theoriegebonden. Het onderzoek wordt beïnvloed door de voorkennis of het theoretisch kader van de onderzoeker; - (Wetenschappelijke) kennis is onderhevig aan verandering; - Wetenschap is deels het product van menselijke inferentie, creativiteit en voorstellingsvermogen; - Wetenschap is verbonden met de cultuur en sociale wereld; - Wetenschappelijke kennis is gebaseerd op zowel observatie als inferentie. (Akerson & Hanuscin, 2007)
	Deze laatste variant past het beste bij het in de literatuurstudie bestudeerde onderzoekend leren van leerlingen.

Verschillende vormen van onderzoek

In onderstaand schema staat een aantal typen onderzoek beschreven die in onderwijs gebruikt worden.

Type onderzoek	Wat is het?	In welke context gebeurt dit?
Literatuuronderzoek	Leerlingen zoeken naar antwoorden op een vraag in teksten in boeken, tijdschriften, kranten, het internet etc.	Vaak gebruikt bij vakken zoals geschiedenis en aardrijkskunde, maar ook bij de talen.
Praktijkonderzoek	Leerlingen zoeken naar een antwoord door het bevragen van iets of iemand in de werkelijkheid. Bijvoorbeeld door interviews of observaties.	Vaak gebruikt binnen thematisch werken op de school.
Experimenteel onderzoek	Leerlingen zoeken naar een antwoord op een vraag door het maken van een vergelijking, door iets uit te proberen.	Vaak gebruikt bij ‘science’- vakken.
Ontwerponderzoek	Leerlingen ontwerpen iets (bijv. een apparaat) om te gebruiken.	Vaak gebruikt bij techniek.
Simulatieonderzoek	Onderzoek doen door data te verzamelen en te experimenteren in een virtuele werkelijkheid.	Vaak gebruikt in onderzoekend leren met behulp van de computer.

Wetenschapsoriëntatie

Het vak wetenschapsoriëntatie wordt aangeboden aan vwo leerlingen. 

De doelstelling van het vak wetenschapsoriëntatie is om leerlingen vertrouwd maken met wetenschappelijk denken en werken, met wetenschappers en met de wetenschappelijke wereld.

Leerlingen leren wat wetenschap is en of onderzoek doen iets voor hen is. Ze leren welke vormen van onderzoek er zijn, hoe je observeert, informatie verzamelt en hoe je conclusies trekt. Het gaat daarbij om zowel de alfa, bèta als gamma-gebieden.

De leerling doorloopt tijdens de uren wetenschapsoriëntatie vier fasen.

Fase 1 (klas 1+2):	leren wat wetenschap is, wat de wetenschappelijke methode is en hoe je onderzoek doet.
Fase 2 (klas 3):	testen van betrouwbaarheid en validiteit, toetsen onderzoeksvragen, reflectie op wetenschap, verbreden van de mogelijkheden voor onderzoek. Grotere zelfstandigheid met betrekking tot het doen van onderzoek.
Fase 3 (klas 4):	de diepte in op eigen voorkeuren, een onderzoek doen in gekozen discipline of profiel.
Fase 4 (klas 5+6):	zelfstandig onderzoek doen in gekozen profiel, in samenwerking met een wetenschappelijke instelling.

Aan het eind van dit traject kan de leerling zelfstandig een wetenschappelijk onderzoek uitvoeren, waarbij hij/zij zelf kan aangeven welke ondersteuning hij/zij daarvoor nodig heeft.