Leren is een wonderlijk proces dat vaak ongestuurd geschiedt. We halen Kolb hier aan:
• Kolb heeft de leercyclus geïntroduceerd: lopend van (1) concrete ervaringen, via (2) observatie en reflectie, en (3) conceptvorming naar (4) testen van implicaties in nieuwe situaties (en dan weer opnieuw naar (1) concrete ervaringen, etc).
Caluwé en Vermaak hebben vier thema’s in het leerproces beschreven, passend bij de fasering van Kolb:
1. van observeren tot waarnemen;
2. van conceptualiseren tot betekenis geven;
3. van experimenteren tot committeren;
4. van ervaren tot (niet) handelen.
Ten aanzien van observeren (1) worden verschillende niveaus van waarnemen onderkend:
• onderbewust;
• zelfbewust;
• bovenbewust.
Bij conceptualiseren (2) is het goed om het interventiemodel van Feltman (1984) aan te halen. Hij onderscheidt drie dimensies:
• monoparadigmatisch interveniëren (‘hoe’-vraag, meer van hetzelfde);
• multiparadigmatisch interveniëren (‘waarom’-vraag, zoeken naar andere kaders);
• metaparadigmatisch interveniëren (groeien door leren).
Bij experimenteren (3) zien we twee wegen:
• de productieve weg: scheppen van structurele spanning;
• de contraproductieve weg: oscillatie (‘vechten’ of ‘vluchten’).
Bij ervaren (4) ook weer twee wegen:
• handelen (‘de beste manier om eruit te komen is erdoorheen’);
• niet handelen (‘touwtjes laten vieren’).
